Gerçeklik testi (reality testing) arabulucuların sıklıkla başvurduğu bir yöntemdir. Amacı, tarafların beklentilerinin temellerine inerek gerçekleşme olasılığını ve ne kadar gerçekçi olduğunu denemektir. Gerçeklik testiyle arabulucu, tarafların havada uçuşan beklentilerini yönetir ve ayaklarını yere bastırır. Testin uygulanmasıyla birlikte aşırı olumlu beklentiler bir kenara bırakılır ve anlaşma şekil almaya başlar. Bu test tarafların masadan sadece kazanarak kalkamayacaklarını anlamalarına da yardımcı olur. Test ile tarafların riskleri değerlendirmesi, beklentilerin temelini teşkil eden varsayımların doğruluğu, muhtemel mahkeme kararı ve tekliflerin ardındaki mantığın netleşmesi ve tarafların empati yapması sağlanır. Arabulucu bu yöntemi ayrıntılara meraklı bir dinleyici edasıyla ve deyim yerindeyse kurnazca uygular. Sonuçta da tarafların birbirleriyle kesişme imkânı olmayan uçuk taleplerinin makul bir zeminde buluşması amaçlanır. Gerçeklik testi sorularına şu örnekler verilebilir:

• Bunu neden söylüyorsunuz/ istiyorsunuz?
• Sizce buna diğer tarafın tepkisi ne olur?
• Bu teklifi kendiniz yapmak ister misiniz?
• Buna sizce mahkeme ne der?
• Sizce diğer tarafın duyunca süreci terk edeceği teklif nedir?
• Eğer haklıysanız, daha sonra bununla yaşayabilecek misiniz?
• Eğer bugün uyuşmazlığı çözemezseniz ne olur?

Görüldüğü gibi gerçeklik testi soruları açık ve kapalı uçlu sorulardan oluşur. Ancak testin ilerleyen aşamalarında açıklığa kavuşturma ve teyit için kapalı uçlu sorular artacaktır[1].

Tarafların beklentilerinin oluşması

Taraflar arabuluculuğa parayla ilgili olan ya da duygusal bazı beklentilerle gelirler. Bu beklentileri oluşturan faktörler vardır. Arabulucunun beklentilerin hayata geçmesine yardımcı olmak için bunları çok iyi araştırması ve anlaması gerekir. Arabuluculuğa gelen kişilerin beklentilerinin temelini genellikle avukatlarının uyuşmazlıkla ilgili görüşü oluşturur. Bu en önemli etken olsa da tarafların internette yapacağı araştırmalar, olayla ilgili sigorta teminat limiti, çevreden gelen baskılar, arabuluculuk öncesi yapılan görüşmelerde diğer tarafın talep ettiği tutar, benzer durumlara ilişkin yargı kararları ve yargılama giderleri de karşılıklı olarak beklentilerin şekillenmesinde önemli birer etkendir. Tahmin edilebileceği gibi tarafların beklentilerini oluşturan etkenlerden “avukat görüşü” arabuluculuk sürecindeki en zorlayıcı beklentidir. Geçmiş tecrübelere, uzmanlığa dayanan bu görüş, kazanmak ve kaybetmek yanında yargılama giderlerini de hesaba kattığından, avukata olan güvenle birleştiğinde taraflarda kuvvetli bir beklenti yaratır. Ancak avukat görüşünün kalitesi önemlidir. Ayaküstü, uyuşmazlığı tüm yönleriyle değerlendirilmeden verilen görüş ya da kazanma ihtimali konusundaki aşırı iyimser yaklaşım, tarafların beklentilerinde temelsiz sapmalara neden olabilir. Ancak görüşün uyuşmazlığın tüm yönleri değerlendirilerek hatta gerçeklik testinin avukat-müvekkil arasında yapılarak arabuluculuk sürecine başlanması ise süreci ve dolayısıyla arabulucunun işini kolaylaştıracaktır. Görüleceği üzere arabuluculuk öncesi alınan avukatlık hizmetinin kalitesi sürecin kaderi üzerinde doğrudan etkilidir. Gerçekçi olmayan beklentiler genellikle arabuluculuk anlaşmasının önündeki en büyük engeli oluşturur ve arabuluculuğun anlaşma olmadan sonuçlanmasına neden olur[2].

Ne zaman ve ne kadar gerçeklik testi?

Tarafsızlık arabuluculuğun vazgeçilmez bir ilkesidir. Bütün süreç boyunca korunmalı ve tarafların aksini düşünmesine neden olacak bütün tutum ve davranışlardan kaçınılmalıdır. Gerçeklik testi uygun dozda yapılmazsa arabulucunun tarafsızlığının eksik ve yanlış anlaşılmasına ve bozulmasına neden olabilir. Gerçeklik testi arabulucunun diğer tarafın ağzıyla konuştuğu ve diğer tarafın fikirlerini savunduğu algısına neden olmayacak dozda yapılmalı, tarafların bu şekilde düşünmesine neden olacak eşiğe yaklaşılmamalıdır. Gerçeklik testi sırasında kullanılan ifadeler, bunların söyleniş biçimi ve eşlik eden beden dili tarafsız olmalıdır. Yine gerçeklik testi tarafların duygularını ifade ettiği, sürece ısındığı ve kendilerini arabulucu ile birlikte rahat hissettikleri andan itibaren yapılmalıdır. Bunlara dikkat edilmemesi halinde arabulucu diğer tarafın sözcüsü gibi algılanabilir, taraflarda arabulucuya yönelen saldırgan tutum gelişebilir, gerçeklik testi ile aranan yanıt arabulucunun fikriymiş gibi algılanabilir. Doğru yapıldığında ise testin sonunda her iki tarafın da beklentileri nedeniyle yaşayabilecekleri zorlukları fark ettiği ve hatta bu beklentilerin yeniden çerçevelendiği bir süreç yaşanır[3].

Arabulucu, gerçeklik testi sırasında sorduğu soruların yanıtını etkin bir şekilde dinlemeli ve aldığı yanıtları keşfetmeye açık olmalıdır. Aksi halde arabulucu ilgili tarafı dinlemeden sadece ikna çabasındaki bir kişi gibi görünebilir ve sorulan soru beklentileri ortaya çıkarama amacına hizmet etmez. Bu duruma düşmemek için tarafların beklentileri detaylı bir şekilde ele almalı, verilen cevaplar dikkatle dinlenmelidir. Ayrıca gerçeklik testi sırasında taraflar kendilerini zorlanmış hissetmemelidir. Fazla gerçeklik testi yapmak tarafsızlığı tehlikeye atabilir. Arabulucunun sorusundaki ve dinleme sırasındaki ses tonu ilgili tarafta bir cevabın işaret edildiği ve bunlardan birinin doğru, diğerinin yanlış olduğu izlenimi uyandırmamalıdır. Bu nedenle gerçeklik testinde arabulucu konuşma tarzına dikkat edilmeli, tarafları yargılamadan ve etkin dinlenmelidir. Sonuçta ise tarafların uyuşmazlıktaki zayıf ve güçlü yanlarını kendilerinin belirlemesini sağlamak için açıklığa kavuşturma ve yeniden çerçeveleme şeklinde yapılmalıdır[4].

Rolünüzü unutmayın

Gerçeklik testi arabulucunun uyuşmazlıkla ilgili kendi değerlendirmesini sunma fırsatı olarak görülmemelidir. Değerlendirme taraflara ve avukatlarına bırakılmalıdır. Gerçeklik testinin amacı tarafları farklı varsayımlarla farklı düşünmeye cesaretlendirmektir. Bu nedenle arabulucu gerçeklik testinde avukat rolü üstlenmekten kaçınılmalıdır. Arabulucunun rolü ve ne yapmaya çalıştığı konusunda kafa karışıklığı gözlendiğinde taraf ve avukatına gerçeklik testi sırasında sorulan soruların niyet ve tarzından rahatsız olup olmadıkları sorulabilir[5]. Ya da taraf ve avukatına “arabulucunun bazen zor sorular sorabileceği, bunu her iki tarafa da yapabileceği” hatırlatılabilir[6].

Sonuç olarak

Arabuluculuk sırasında yüksek beklentilerin söndürülmesi, uygun bir müzakere zemini oluşturulması için önemlidir. Gerçeklik testi doğru yapıldığında arabulucu, beklentilerin ayağını yere bastırarak tarafların zayıf yanlarını görmelerini sağlayabilir bu da çözüme ulaşmayı kolaylaştırır.

Kaynaklar:

[1] Richbell, David: How to Master Commercial Mediation, London 2015.

[2] Lieberman, Amy: “The Importance of Expectations” http://www.insightemployment.com/docs/TheImportanceofExpectations.pdf

[3] Rudy, Dave: “Mediator Techniques Abused: Avoid These at All Costs” http://www.nadn.org/articles/RudyDave-DeadlyMistakes.ABA.Spring2010.pdf

[4] Phillips, F. Peter: “Can You Recognize When You’re Being ‘Reality Tested’?” http://www.businessconflictmanagement.com/blog/2010/03/can-you-recognize-when-youre-being-reality-tested/; Richbell, David: How to Master Commercial Mediation, London 2015.

[5] Phillips, F. Peter: “Can You Recognize When You’re Being ‘Reality Tested’?”

[6] Richbell, David: How to Master Commercial Mediation, London 2015.

Son arama kelimeleri:

• https://www samildemir av tr/2016/09/arabuluculukta-gerceklik-testi-ve-sinirlari/
• https://www samildemir av tr/avukat/acik-uclu-soru/

Facebook yorumları

adet yorum

Powered by Facebook Comments