6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun 88/2 ve 120/2 maddeleriyle BK’nunda karşılığı olmayan bir düzenlemeyle ticari olmayan işlerde belirlenebilecek akdi ve temerrüt faizlerine sınırlamalar getirilmiştir. Bu sınırlamaları günümüzde geçerli faiz mevzuatına göre açıkça ifade etmek gerekirse, TBK m. 88/2’ye göre, sözleşme ile kararlaştırılacak yıllık faiz oranı, 3095 sayılı Kanunun 1/1 maddesinde belirlenen yıllık faiz oranının yüzde elli fazlasını aşamaz. 3095 sayılı Kanun’un 1/1 maddesi ticari olmayan işlerde uygulanacak faiz oranını %9 olarak belirlediğinden yürürlükteki bu orana göre ticari olmayan işlerde belirlenebilecek faiz oranı %13,5’i aşamaz[1]. Ticari olmayan işlerde ise akdi temerrüt faizi TBK m. 120/2’de düzenlenmiş olup sözleşme ile kararlaştırılacak yıllık temerrüt faizi oranı, 3095 sayılı Kanunun 1. maddesine göre belirlenen yıllık faiz oranının %100 fazlasını, yani yıllık %18’i aşamaz[2]. Bu temel veriler ışığında aşağıdaki önermelerde bulunularak bir sonuca ulaşılmaya çalışılacaktır.

Kredi kartı ve tüketici kredisi sözleşmeleri ticari iş değildir. Dolayısıyla ticari işlerde benimsenen faiz belirleme serbestisi kredi kartı ve tüketici kredisi sözleşmelerine uygulanamaz. Bu husus TTK m. 8/2-3-4’te açıkça vurgulanmıştır. 3095 sayılı Kanunun 4. maddesine göre “Diğer kanunların, bu Kanunda öngörülen orandan fazla temerrüt faizi ödenmesine ilişkin hükümleri saklıdır.”. Ancak Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu (BKKK) (m. 26) ve Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK) (m. 10)’da “özel düzenleme” niteliğinde bir faiz düzenlemesi yapılmamıştır. TBK’da bu kanun hükümlerinin kredi kartları ve tüketici kredilerine uygulanmayacağına ilişkin bir hüküm bulunmamaktadır. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına (TCMB), BKKK’nun 26/3 maddesi ile verilen kredi kartı akdi ve gecikme (temerrüt) faizlerini 3 aylık dönemlerde belirleme yetkisi herhangi bir objektif kritere bağlanmamış, faiz oranlarının belirlenmesinde TBK ve TTK’nda benimsendiği gibi 3095 sayılı kanuna gönderme yapılmamıştır. Dolayısıyla TCMB, kredi kartı azami akdi faizi oranını ve azami gecikme faiz oranını belirlerken, azami akdi faizi bakımından TBK m. 88/2 ile; taraflar arasında sözleşme ile temerrüt faizi belirleme iradesi olduğundan azami gecikme faiz oranını bakımından TBK m. 120/2 ile bağlıdır.

Bu bilgiler ışığında TCMB, BKKK’nun 26/3 maddesi ile verilen yetkiye dayanarak 3 aylık dönemlerde belirleyebileceği faiz oranları günümüzde yürürlükte bulunan 3095 sayılı kanun hükümleri uyarınca kredi kartı akdi faizinde yıllık azami % 13,5, aylık azami %1,125’i; kredi kartı gecikme (temerrüt) faizinde ise yıllık azami %18, aylık azami %1,5’i geçemez. Yine TBK m. 88/2’de düzenlenen ticari olmayan işlerde uygulanacak azami akdi faiz oranı tüketici kredileri için de geçerli olup bu oran yıllık azami % 13,5’i aylık azami %1,125’i geçemez. Ancak Tüketici kredileri için TKHK’un 10. maddesinde gecikme faizinin belirlenmesinde uyulması gereken “özel düzenleme” niteliğinde bir düzenleme getirilmiştir. TKHK’un 10. maddesine göre gecikme faizi oranı, akdi faiz oranının yüzde otuz fazlasını geçmemek üzere belirleneceğinden tüketici kredilerinde temerrüt faiz oranı yıllık %13,5 oranının %30 fazlası olan yıllık %17,55’i geçemeyecektir

Yukarıda yapılan açıklamalara göre kredi kartları ve tüketici kredileri, uygulanabilecek faiz hadleri bakımından TBK m. 88/2 ve TBK m. 120/2’ye tabidir. Bahsedilen akdi ve temerrüt faiz oranları TBK’nun yürürlüğe girdiği tarihten 01.07.2012 itibaren imzalanan tüketici kredileri ve TCMB’nın 01.07.2012 tarihinden itibaren ilan edeceği kredi kartı işlemlerinde uygulanacak azami akdi ve temerrüt faizinin belirlenmesinde yeni bir kanuni sınır olarak uygulama bulacaktır. TCMB’nin TBK’da düzenlenen sınırları aşan oranda kredi kartı akdi faizi ve temerrüt faizi belirlemesi yetki gaspı olur. TCMB’nın faiz belirlerken benimsediği geçmiş uygulamaları gelecekteki uygulamaları açısından emsal oluşturmaz. TCMB yetkilerinin kullanımını etkileyen TBK diğer mevzuatla bağlıdır.

Diğer yandan 6101 sayılı Türk Borçlar Kanununun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanun’un “Geçmişe etkili olmama kuralı” başlıklı 1. Maddesine göre “Türk Borçlar Kanununun yürürlüğe girdiği tarihten önceki fiil ve işlemlere, bunların hukuken bağlayıcı olup olmadıklarına ve sonuçlarına, bu fiil ve işlemler hangi kanun yürürlükte iken gerçekleşmişse, kural olarak o kanun hükümleri uygulanır. Ancak, Türk Borçlar Kanununun yürürlüğe girmesinden sonra bu fiil ve işlemlere ilişkin olarak gerçekleşecek temerrüt, sona erme ve tasfiye, Türk Borçlar Kanunu hükümlerine tabidir.” Buna göre, kural olarak TBK’nun yürürlüğe girmesinden önceki kredi kartı ve tüketici kredisi işlemlerine BK, yürürlüğe girmesinden sonraki kredi kartı ve tüketici kredisi işlemlerine TBK uygulanacak olmakla birlikte, TBK’nun yürürlüğe girmesinden sonra yapılan kredi kartı işlemleri bunlara uygulanacak akdi ve temerrüt faizleri, tüketici kredisi tasfiye ve temerrüdü işlemlerinde yukarıdaki önermelerle belirlendiği koşullarda TBK hükümleri uygulanır.

Bu açıklamalar doğrultusunda TBK’nın yürürlüğe girdiği 01.07.2012 tarihinden itibaren yukarıda tespit edilen onları aşan kredi kartı ve tüketici kredisi faiz oranları geçersizdir ve bu oranlara göre fazla tahsil edilen faiz tutarlarının sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre iadesi gerekir. Düzenleme belirsizliği ve belirli oranda serbestiye sahip olunduğu inancıyla belirlenen ve tahsil edilen faizler açısından banka ve finans kurumlarının kötü niyetli olduğu düşünülemeyeceğinden[3], banka ve finans kurumları sebepsiz zenginleşilen tutarlar için kendilerine gönderilecek ihtar tarihinden itibaren temerrüde düşerler (TBK m. 117/2). Kredi kartları ve tüketici kredilerini faiz sınırlaması kapsamından çıkararak TCMB’nı eski yetkilerine kavuşturmak için yapılabilecek düzenlemeler geçmişe yürümeyeceğinden muhtemel bir düzenlemeye kadar yapılan işlemler ifade edilen görüşlere tabidir.

• Ayrıntılı değerlendirme için bkz: Türk Borçlar Kanunu’nun Para Borçlarında Faize İlişkin Getirdiği Yenilik ve Sınırlamalar (Ankara Barosu Dergisi, Yıl: 2012/4, s. 207 – 234).

Facebook yorumları

adet yorum

Powered by Facebook Comments

Şamil Demir

Avukat, Arabulucu Şamil Demir (LL.M, MCIArb) 1976 Yılında Ankara’ da doğmuştur. 1997 yılında Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesinden, 2011 yılında Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk yüksek lisans programından mezun olmuştur. 1998 yılından bu yana Ankara Barosuna kayıtlı olarak serbest avukatlık yapmaktadır. 14.11.2013 tarihinden bu yana Adalet Bakanlığı Arabuluculuk Siciline kayıtlı arabulucudur. İngilizce bilmektedir. Evli, bir çocuk babasıdır. Şamil Demir, şu kurumlara üye ve akreditedir: - Ankara Barosu (Sicil No: 13560) Türkiye Barolar Birliği (Sicil No: 43868) - Adalet Bakanlığı HİGM Arabuluculuk Daire Başkanlığı (Sicil No: 0002) - Alternatif Uyuşmazlık Çözümleri Derneği (Başkan) - Chartered Institute of Arbitrators (MCIArb, Mediator Member: 36195) - International Mediation Institute, Certified Mediator Mediators Beyond - Borders International, Member World Mediation Organization, Fellow